Mới chớm hạn, tại Đắc Lắc đã có hàng nghìn hộ dân không còn nước sinh hoạt, hàng nghìn hécta càphê khô cháy, thiệt hại 127 tỉ đồng, dự báo hậu quả sẽ lớn gấp nhiều lần nếu… trời không mưa.
“Giếng cả” sâu 40 mét đã khô kiệt Mới 8h sáng, buôn Tơ Lia (xã Hòa Lễ, huyện Krông Bông) đã náo nhiệt bởi hàng chục chiếc xe công nông xuôi ngược, trên xe lỉnh kỉnh thùng phuy, can nhựa đựng nước. Quệt những giọt mồ hôi trên chân dung đen nhẻm, anh Y Krin Êban cười nổi nóng: “Mình ra suối cách nhà 2 cây số lúc trời chưa sáng, đào cát rồi chờ mãi, giờ mới được ít nước đem về. Có nước rồi mới vững dạ đi làm rẫy”. Cùng cảnh ngộ, nhưng ông Y Phúc K’Nul chọn cách lấy nước lúc chiều tối hay là ban đêm. “Ban ngày suốt ít nước, người lại đông phải chờ lâu lắm, song mình già rồi buổi tối không đi được” - ông Y Phúc kể. Giếng nhà ông Y Phúc sâu 40m, đào trúng mạch nước, được xem là “giếng cả” cấp nước cho hơn chục hộ trong buôn. Tuy-nhiên từ sau tết đến nay, “giếng cả” không còn giọt nào, dù ông Y Phúc đã cho những thanh niên trong buôn đến nạo vét bao nhiêu lần. Khảo sát của Phòng NNPTNT huyện Krông Bông đến giữa tháng 3, toàn huyện đã có 965 hộ - dao động hơn 5.000 người - thiếu nước sinh sống trầm trọng. Các huyện Lắc, Krông Năng cũng có ở mức 300 hộ không còn nước sinh kế, cốt yếu là các hộ dùng giếng đào. Tại TP.Buôn Ma Thuột và trung tâm một vài huyện, ông Trần Văn Thiện - Giám đốc doanh nghiệp TNHH MTV cấp nước và đầu tư vào kiến lập Đắc Lắc - cho hay: “công ty còn dao động 4.000m3 nước sinh sống, đáp ứng được khoảng 75 - 80% nhu cầu của bà con, hiện chúng tôi đã cúp nước luân phiên. Nếu trời không mưa, bà con bảo-trì sử dụng máy bơm hút nước tưới càphê, những điểm lấy nước ngầm của Cty sẽ thiếu hụt nguy cấp hơn”. Không chỉ thiếu nước sinh sống, hàng nghìn hécta cây trồng tại Đắc Lắc đang có nguy chết cháy, khi nguồn nước trên những hồ đập, sông suối Chuẩn bị cạn kiệt. Giữa trưa nắng khô khốc, ông Lâm Quang Thắng (xã Ea Pốc, huyện Cư M’gar) cùng 5 người đàn ông làm công xoay trần đào bới giữa lòng hồ Ea Đrơng. Ông Thắng than van: “Tôi đào kiếm ít nước, cấp cứu 5ha càphê đang héo queo. Tuy-nhiên không mơ ước nhiều, bởi nước hồ là nước mặt, đã cạn thì đào bao nhiêu cũng thế thôi”. Trước đó, 3 giếng nước của ông Thắng đã được đào sâu thêm 5 - 7m, sau đó đào ngang, tạo thành “hồ chứa” nằm dưới độ sâu 40m nhằm- hút nước từ nơi khác về. Đồng thuận gây kiệt nguồn nước ngầm xung quanh, mạo hiểm sụt đất, nhưng “hồ chứa tuyền đài” của ông Thắng và không ít hộ khác cũng chỉ tưới được 2/4 đợt cho vườn càphê. Theo Sở NNPTNT Đắc Lắc, tính đến ngày 10.3, toàn tỉnh đã có 3.200ha càphê và hơn 1.000ha lúa khô cháy, song không còn nguồn nước chống hạn. Tuyên bố công khai số Smartphone để cấp nước cứu khát Hiện các hồ chứa nhỏ đã xuống dưới mực nước chết, hồ chứa vừa còn 30 - 50% dung tích, nước sông suối cũng giảm nhanh, một số suối không còn dòng chảy. Với 220.000ha cây công nghiệp lâu năm cần nước tưới (gồm càphê, hồ tiêu và cacao), nguồn nước chống hạn từ giờ đến cuối mùa khô sẽ khó đảm bảo. Trước cảnh ngộ trên, một vài huyện đang đào thêm giếng, đào thêm ao hồ lấy nước tưới cây trồng, sử dụng xe chở nước lưu động cứu khát cho dân… Cty TNHH MTV cấp nước và đổ vốn vào tạo dựng Đắc Lắc tuyên bố công khai số Moblie, cấp nước bằng xe lưu động đến những địa chỉ thiếu nước… Ban Chống hạn từ tỉnh đến huyện cũng được thành lập nhằm- chỉ thị chống hạn cho cây trồng, đảm bảo không thiếu nước sinh sống cho dân. Tuy nhiên, trên đây chỉ là song phương án trước mắt. TS Lê Ngọc Báu - Viện trưởng Viện KHKT Nông lâm nghiệp Tây Nguyên - cho biết, hạn hán ở Tây Nguyên không phải vấn đề mới, cứ đến tháng 5 mà không mưa thì nước sinh kế cũng không bảo đảm chứ nói gì nước tưới. “Sống chung” với hạn ở đây là phải có hệ thống thủy lợi đủ mạnh, trồng rừng trên đầu nguồn thủy lợi để giữ nước mặt và tăng nước ngầm, chọn giống cây trồng thích ứng với khô hạn - như càphê là các giống TR14, TR15, TR16… Còn theo ông Trang Quang Thành - Giám đốc Sở NNPTNT Đắc Lắc - thì gây dựng thủy lợi lớn, thủy lợi chủ yếu, trồng rừng đầu nguồn… là những phương thức căn cơ nhất đặng chống hạn. Nhưng nguồn vốn thực hiện những du an HH2 Linh Dam này rất lớn, sở phải trình UBND tỉnh, tỉnh xin Nhà nước mới được. Điều này có thể hiểu, giải pháp bền vững thì cũng phải… dài lâu. |
